«Ο λόγος που γράφω είναι για να φτιάξω κάτι τόσο όμορφο όσο εσύ.. Όταν είμαι μαζί σου θέλω να γίνω το είδος του ήρωα που ήθελα να είμαι όταν ήμουν εφτά χρονών… ένας τέλειος άνδρας που σκοτώνει…»
- Leonard Cohen “The Reason I Write”
Η ζωή χαρακτηρίζεται από τους σκληρούς τρόπους που διαλέγει συχνά να μας ειρωνευτεί, αλλά όταν είσαι τόσο μηδαμινά ανίσχυρος απέναντι της πώς να αντιδράσεις; Είχα πληροφορηθεί μόλις πριν 3 εβδομάδες για την κυκλοφορία του «You Want It Darker», το 14ο και, δυστυχώς τελευταίο, album του Leonard Cohen, και προετοίμαζα την παρουσίαση του, περιμένοντας την ευκαιρία να το αποκτήσω. Μάλιστα είχα ήδη ξεκινήσει την πρώτη πρόταση, παρουσιάζοντας το ομώνυμο τραγούδι και γράφοντας:
«82 χρονών… κι όμως εξακολουθεί να γράφει, να τραγουδά και να προκαλεί ανατριχίλες!»…
Έφυγε όμως, πιασμένος και αυτός στα δίχτυα του αμείλικτου 2016. Μεγαλώνουμε… Μεγαλώνουμε όλοι. Κάποιες γενιές είναι καταδικασμένες να αποχαιρετούν. Εγώ από την άλλη… Κουράστηκα. Κουράστηκα να μιλώ και να γράφω για θανάτους. Άνθρωποι της τέχνης, άνθρωποι δικοί μας, άνθρωποι άγνωστοι που ζούσαν ανάμεσα μας… όλοι τους, χιονοθύελλες. Δεν χρειάζεται να γράφουμε πια επικήδειους. Υπάρχουν άλλοι που μπορούν να το κάνουν καλύτερα από εμάς. Μπορούμε όμως να τιμούμε αυτές τις «Χιονοθύελλες» όπως πραγματικά τους αρμόζει… .
«Η χιονοθύελλα, η χιονοθύελλα του κόσμου, έχει περάσει το κατώφλι και έχει ανατρέψει την τάξη της ψυχής…»
Ο Leonard Cohen ήταν λογοτέχνης, ήταν ποιητής, ήταν μουσικός. Παράξενες μελωδίες, απόκοσμες μερικές φορές, και μια βαθιά ερωτική αλλά κυρίως σκοτεινή ερμηνεία, αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο επέλεγε να ντύνει μουσικά τα ποιήματα του, προσδίδοντας ένα μυστηριακό χρώμα στα διφορούμενα και συχνά αλληγορικά νοήματα τους. Το νόημα τους… πράγματα μικρά η μεγάλα, που περιμένουν να ανακαλυφθούν και όχι να αποκαλυφθούν. Η ουσία βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο ακούμε και εξερευνούμε τη μουσική. Γι’ αυτό κάποτε συνηθίζαμε να μαζευόμαστε και να κουβεντιάζουμε για τραγούδια. Για να εξερευνούμε και να ανακαλύπτουμε, να ερμηνεύουμε και να διαφωνούμε.
The war was lost, the treaty signed, I was not caught, I crossed the line
I was not caught though many tried, I live among you well disguised
I had to leave my life behind, I dug some graves you’ll never find
The story’s told with facts and lies, I had a name but never mind…
– Nevermind (2014)
Γεννήθηκε το 1934 στο Κεμπέκ του Μόντρεαλ στον Καναδά, από Εβραίους γονείς και, αν και ανατράφηκε με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο στην ζωή του, ο λεπτοκαμωμένος νεαρός που σπούδασε μουσική και ποίηση, τριγυρνούσε διαρκώς σε μικρά clubs είτε παίζοντας μουσική με τις διάφορες μπάντες που έφτιαχνε, είτε διαβάζοντας ποιήματα. Η καταγωγή του, ο παράξενος χαρακτήρας του, τα ποιήματα και τα τραγούδια του, ήταν η χαρά κάθε συνομωσιολόγου και κάθε μισαλλόδοξου, αλλά τέχνη χωρίς πρόκληση είναι σα νύχτα χωρίς αστέρια. Εξάλλου -όπως έχει αναφερθεί πολλές φορές- ότι δεν κατανοούμε προσπαθούμε να το υπονομεύσουμε.
Remember me, I used to live for music
Remember me, I brought your groceries in
Well it's Father's Day and everybody's wounded
First we take Manhattan, then we take Berlin
Remember me, I brought your groceries in
Well it's Father's Day and everybody's wounded
First we take Manhattan, then we take Berlin
- First we take Manhattan (1986)
Δεν θα ασχοληθώ όμως ούτε με κατηγορίες, ούτε με βιογραφικά στοιχεία, ούτε με τα πολλά βραβεία και τους τιμητικούς του επαίνους, ούτε με τις πνευματικές και θρησκευτικές του ανησυχίες, ούτε (ίσως) με τις επιθυμίες τα πάθη και τις πολιτικοκοινωνικές του απόψεις. Όλα αυτά τα κάνει με καλύτερο και σαφέστατα πιο δημιουργικό τρόπο ο ίδιος ο Cohen, μέσα από τους στίχους και τον σκοτεινό ρομαντισμό της μουσικής του, εκεί δηλαδή που βρίσκεται η καλλιτεχνική του υπόσταση σε όλο της το μεγαλείο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε καλλιτέχνες που προσέφεραν τόσο πολλά, ούτε να αγνοούμε το έργο τους, όχι τουλάχιστον όσοι δηλώνουμε λάτρεις της μουσικής. Κάποια πράγματα είναι αδιαμφισβήτητα και η αξία τους υπερβαίνει προσωπικές αισθητικές και γούστα.
«Αλήθεια! Πόσος κόσμος ζει σε τούτη εδώ την πόλη
σε διαμερίσματα επιπλωμένα.
Αργά τη νύχτα όταν κοιτάζω αυτά τα κτίρια θα ορκιζόμουνα ότι σε κάθε τους παράθυρο βλέπω κι από ένα πρόσωπο που με κοιτάει και κείνο,
κι όταν τα μάτια μου αποστρέφω
αναρωτιέμαι άραγε πόσοι απ’ αυτούς
κάθονται στο γραφείο τους
να γράψουν κάτι τέτοιο…».
 |
| στην αγαπημένη του Ύδρα |
Ο Leonard Cohen αποτύπωσε την ερωτική επιθυμία όπως πρέπει να είναι, όπως πραγματικά βιώνουμε τον έρωτα, όπως τις περισσότερες φορές βασανίζει (let me see your beauty when the witnesses are gone…). Συνήθως αποκαλούμε ερωτικά τραγούδια «αφελή στιχάκια» πλημμυρισμένα από καρδούλες, λουλουδάκια, και μηνύματα χαραγμένα σε ταλαίπωρους κορμούς δέντρων. Είναι αυτό έρωτας; Φυσικά και υπάρχουν οι εφηβικές ενθουσιώδεις παροτρύνσεις, το ανελέητο σφυροκόπημα στην καρδιά όταν σμίγουν οι εραστές, αλλά το ένα και μοναδικό στοιχείο που περίτρανα κυριαρχεί ανά τους αιώνες, είναι η έξαψη! Έξαψη και έντονη διέγερση! Το αίμα βράζει, σκέψεις βασανίζουν μέχρι να εκδηλωθούν, και αυτό που κάνει τα γόνατα να τρέμουν, είναι η επιθυμία! Οι εραστές, είτε θα απομακρύνουν τα κορμιά τους αποφεύγοντας την, είτε θα τα ενώσουν εξερευνώντας την.
If you want a boxer I will step into the ring for you
And if you want a doctor I'll examine every inch of you
If you want a driver climb inside
Or if you want to take me for a ride you know you can
I'm your man
- I’m your man (1988)
Ο έρωτας είναι πάνω απ’ όλα επιθυμία, μια επιθυμία που το σώμα μας αδυνατεί να κρύψει. Ο έρωτας είναι πάθος, είναι καταπίεση και πολλές φορές, είναι σκοτάδι. Ρομαντικός δεν είναι αυτός που χαράζει με μαχαίρι καρδιές στα δέντρα πληγώνοντας για να εκφράσει τον πόθο του, αλλά αυτός που παρασύρει το αντικείμενο του πόθου του στα σκοτάδια του. Το σκοτάδι δεν βρίσκεται έξω, βρίσκεται μέσα μας.
Give me back my broken night, my mirrored room, my secret life
it's lonely here, there's no one left to torture
Give me absolute control over every living soul
and lie beside me, baby, that's an order!
Give me crack and anal sex, Take the only tree that's left
and stuff it up the hole in your culture
Give me back the Berlin wall, give me Stalin and St Paul
I've seen the future, brother: it is murder.
 |
| 21 Σεπτεμβρίου 1979 (γιορτάζοντας τα γενέθλια του στην Ύδρα) |
Κάθε στίχος του Cohen, κάθε τραγούδι, κάθε γραπτό, μέσα από όλες του τις προεκτάσεις (κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές) είναι ερωτικά φορτισμένο, και εκδηλώνεται είτε σαν έντονη επιθυμία είτε σαν κάτι που καιροφυλακτεί -μερικές φορές με αυτοβιογραφική διάθεση και άλλοτε ως στοιχείο απαραίτητο της ύπαρξης- για να δηλώσει και άλλοτε να υποδηλώσει ελπίδα η απαισιοδοξία. Γενικά δεν είναι απαισιόδοξος, όμως πως μπορείς να αισιοδοξείς απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα;
«Τα παιδιά δείχνουν τις ουλές τους σαν μετάλλια. Οι εραστές τις χρησιμοποιούν ως μυστικά που πρόκειται να αποκαλυφθούν. Μια ουλή είναι αυτό που συμβαίνει όταν η λέξη γίνεται σάρκα…»
- The Favorite Game (novel – 1963)
Η ζωή, με τις χαρές τις πίκρες και τις δυσκολίες της, με την πολυδιάστατη πραγματικότητα της, με τις κοινωνικοπολιτικές της εξελίξεις, την αδικία και τις εκπλήξεις της, κινείται ασταμάτητα σε μονοπάτια ερωτικά και σκοτεινά, ψάχνοντας άλλοτε απάγκιο κι άλλοτε διαφυγή. Δεν είναι τυχαίο πως η πρώτη ανάμνηση που φέρνει ένα τραγούδι, είναι συνήθως ερωτική. Ίσως ο έρωτας, το πάθος όπως κι αν εκδηλώνεται, να είναι η άμυνα της ψυχής μας απέναντι σε αυτό το γεμάτο εμπόδια και παγίδες, ταξίδι.
«We are not mad. We are human. We want to love, and someone must forgive us for the paths we take to love, for the paths are many and dark, and we are ardent and cruel in our journey…».
Ο Leonard Cohen φόρτωνε συναισθήματα τα τραγούδια του, απολαμβάνοντας πρώτα ο ίδιος τον λυρισμό τους κι έπειτα όποιος άλλος το επιθυμούσε, αποφεύγοντας όμως τους φθηνούς εντυπωσιασμούς και χωρίς να υποπίπτει σε συνήθη σφάλματα. Υπηρετούσε την τέχνη δίνοντας την εντύπωση πως και η τέχνη υπηρετεί αυτόν.
«Εύχομαι να μπορούσα να πω τα πάντα με μια μόνο λέξη. Μισώ όλα αυτά που μπορεί να συμβούν ανάμεσα στο ξεκίνημα και το τέλος μιας πρότασης…».
Δεν έκανε πράγματα στην ζωή του που θα μπορούσαν εύκολα να σχολιαστούν, δεν ήταν οπαδός της δημοσιότητας, απλά βίωνε την τέχνη σαν αποκάλυψη.
«Όταν νιώθουμε να μας αγγίζει ένα τραγούδι, αυτό συμβαίνει γιατί ο καλλιτέχνης δε μπορεί να κρύψει τον εαυτό του…».
Γι’ αυτό και τα τραγούδια του, εκτός από τον λυρισμό τους, είχαν έντονα πολιτικά στοιχεία και κοινωνικές ανησυχίες, αποκάλυπταν προσωπικές απόψεις, μαρτυρούσαν αλήθειες και έκαναν πάντα μικρές επαναστάσεις.
Everybody knows that the dice are loaded
Everybody rolls with their fingers crossed
Everybody knows that the war is over
Everybody knows the good guys lost
Everybody knows the fight was fixed
The poor stay poor, the rich get rich , That's how it goes
- Everybody knows (1988)
Everybody knows that the war is over
Everybody knows the good guys lost
Everybody knows the fight was fixed
The poor stay poor, the rich get rich , That's how it goes
- Everybody knows (1988)
Πρέπει να επαναστατείς όταν αποφασίζεις να υπηρετήσεις την τέχνη, γιατί είναι η τέχνη που θα σε εγκαταλείψει πρώτη αν της πεις ψέματα.
It's hard to hold the hand of anyone
who is reaching for the sky just to surrender
who is reaching for the sky just to surrender
- Stranger Song (1967)
Αφήνοντας τη «μετριότητα» να κυριαρχεί, επιτρέποντας στο «κάλπικο» να αντικαθιστά οτιδήποτε αυθεντικό, χάνουμε σημαντικούς συμμάχους στον αγώνα για επιβίωση. Όταν φτάνεις στο σημείο να μην αναγνωρίζεις το αυθεντικό, τότε παύεις και εσύ να είσαι αυθεντικός.
I bite my lip. I buy what I’m told:
From the latest hit, to the wisdom of old.
But I’m always alone and my heart is like ice.
And it’s crowded and cold in My Secret Life
From the latest hit, to the wisdom of old.
But I’m always alone and my heart is like ice.
And it’s crowded and cold in My Secret Life
You should go
from place to place
recovering the poems
that have been written for you
to which you can affix your signature.
Don't discuss these matters
with anyone.
Retrieve. Retrieve.
When the basket is full
someone will appear
to whom you can present it.
She will spread her wide skirt
and sit down
on a black stone
and your basket will bounce
like a speck in sunlight
on the immense landscape
of her lap…
- Leonard Cohen, “Basket”
Τόσα χρόνια παλεύουν να μας πείσουν τι να ακούμε, πώς να το ακούμε, με τι και πώς να διασκεδάζουμε. Γιατί; Γιατί έτσι γιγαντώνεται το «προϊόν» τους, έτσι επιτυγχάνεται εμπορικό κέρδος, έτσι παγιώνεται η εκμετάλλευση. Έτσι όμως επέρχεται η απομόνωση και έτσι αφομοιώνεται η υποκουλτούρα. Καλλιτέχνες σαν τον Leonard Cohen υπάρχουν (η δυστυχώς υπήρξαν) για να αντιστέκονται σε αυτές τις αλλαγές και να υπενθυμίζουν πως η τέχνη όσο κι αν προδοθεί ποτέ δεν θα παραδοθεί. Έστω κι αν αυτό επισημαίνεται κάθε φορά που ένας από αυτούς τους καλλιτέχνες μας αποχαιρετά. Το έργο τους είναι κληροδότημα και η αξία του μεγαλώνει κάθε φορά που κάποιος επιχειρεί να την υπονομεύσει.
I saw some people starving, There was murder, there was rape
Their villages were burning, they were trying to escape
I couldn't meet their glances, I was staring at my shoes
It was acid, it was tragic, It was almost like the blues
I have to die a little between each murderous thought
And when I'm finished thinking, I have to die a lot
There's torture and there's killing and there's all my bad reviews
The war, the children missing, Lord, it's almost like the blues
So I let my heart get frozen to keep away the rot
My father said I'm chosen my mother said I'm not
I listened to their story of the Gypsies and the Jews
It was good, it wasn't boring, it was almost like the blues
There is no God in Heaven and there is no Hell below,
so says the great professor of all there is to know
But I've had the invitation that a sinner can't refuse
And it's almost like salvation, It's almost like the blues
Their villages were burning, they were trying to escape
I couldn't meet their glances, I was staring at my shoes
It was acid, it was tragic, It was almost like the blues
I have to die a little between each murderous thought
And when I'm finished thinking, I have to die a lot
There's torture and there's killing and there's all my bad reviews
The war, the children missing, Lord, it's almost like the blues
So I let my heart get frozen to keep away the rot
My father said I'm chosen my mother said I'm not
I listened to their story of the Gypsies and the Jews
It was good, it wasn't boring, it was almost like the blues
There is no God in Heaven and there is no Hell below,
so says the great professor of all there is to know
But I've had the invitation that a sinner can't refuse
And it's almost like salvation, It's almost like the blues
 |
| I'm your man |
Είναι όμορφο να ανακαλύπτεις καινούργια πράγματα, ακόμα και σε εκείνα τα νερά που κολυμπάς που και που, θεωρώντας τα γνώριμα. Γράφοντες αυτές τις, χωρίς ιδιαίτερη συνοχή, σκέψεις, ο Leonard Cohen εξακολουθεί να μου αποκαλύπτεται και να μου μιλά με τρόπο αξιοζήλευτο. Μπορεί να θεωρείς πως μετά από χρόνο και κόπο είσαι σε θέση να χειριστείς αρκετά καλά τον γραπτό λόγο (ο προφορικός είναι πάντα πιο δύσκολος), αλλά κάθε φορά θα συναντάς μπροστά σου κάτι που θα σε μαγεύει και θα εύχεσαι να μπορούσες να το εκφράσεις και εσύ με αυτόν τον τρόπο. Είναι κάτι που το συναντάς κυρίως σε λογοτεχνικά έργα, μα τα τραγούδια επειδή συνοδεύονται από μουσική, έχουν μια δυναμική που τα κάνει να ξεχωρίζουν. Ένα τραγούδι το νιώθεις πρώτα με την ακοή και έπειτα σε προτρέπει να το γνωρίσεις με τις υπόλοιπες αισθήσεις.
I got no future, I know my days are few
The present's not that pleasant Just a lot of things to do
I thought the past would last me, but the darkness got that too…
The present's not that pleasant Just a lot of things to do
I thought the past would last me, but the darkness got that too…
Γλυκιά μελαγχολία, εξομολογήσεις, ζεστό σκοτάδι, απόγνωση, προβληματισμός, αισθησιασμός… Αυτός ήταν και θα είναι ο Leonard Cohen!
I'm aching for you baby, I can't pretend I'm not
I need to see you naked, ιn your body and your thought
I've got you like a habit and I'll never get enough…
Κι αν δεν τον γνώριζες, έχεις την ευκαιρία να τον γνωρίσεις. Αν τον είχες ξεχάσει, έχεις την ευκαιρία να τον θυμηθείς. Έφυγε μα δεν θα πάψει να υπάρχει. Το έργο των καλλιτεχνών είναι αθάνατο, αλλά κάποιοι πασχίζουν να το υποτάξουν, να το παρασύρουν στην λήθη. Μην τους το επιτρέπεις…
«Now I bid you farewell, I don't know when I'll be back .
They’re moving us tomorrow to that tower down the track .
But you'll be hearing from me baby, long after I'm gone
I'll be speaking to you sweetly from a window in the Tower of Song.
I'll be speaking to you sweetly from a window in the Tower of Song.
My friends are gone and my hair is grey, I ache in the places where I used to play.
And I'm crazy for love but I'm not coming on
I'm just paying my rent every day in the Tower of Song…»
And I'm crazy for love but I'm not coming on
I'm just paying my rent every day in the Tower of Song…»
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Πες την γνώμη σου....