Μάνος Ξυδούς (15 Μαΐου 1953 – 13 Απριλίου 2010)

Υπήρξε (και παραμένει) ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στην ιστορία της ελληνικής μουσικής. Ο Μάνος Ξυδούς ήταν ένας κορυφαίος παραγωγός, ένας δημιουργικότατος καλλιτέχνης, ένας εξαιρετικός μουσικός και η παρουσία του στην μουσική είναι ήταν έντονη και σημαντική. Πραγματικά, βρίσκεται παντού...

Ο Μάνος έγραψε υπέροχα τραγούδια, με έναν μελαγχολικό λυρισμό που μαγνητίζει και συχνά, καθηλώνει. Διηγείται ιστορίες και προσωπικά βιώματα, τραγουδά για φίλους και κυρίως για τον έρωτα, φιλοσοφεί με μια νοσταλγικά ρομαντική διάθεση (κάτι που πραγματικά απουσιάζει από την σημερινή μουσική), τα λέει «χύμα» και συνάμα ποιητικά, σα να απευθύνεται στον «κολλητό» του και παράλληλα σε έναν ποιητή.

Αυτό όμως που πάντα τον χαρακτήριζε, αυτό που σε έκανε να τον παρακολουθείς με δέος στην σκηνή, ήταν η απίστευτη ερμηνεία του. Πάντα με τα μάτια κλειστά, αγκαλιάζοντας το μικρόφωνο και φωνάζοντας τον στίχο η την στροφή που ήθελε να προσέξεις, σε παρέσυρε σε ένα μουσικό ταξίδι που κατέληγε σε εμπειρία ζωής. Έπαιρνε ένα τραγούδι που δεν ήταν δικό του, που δεν είχε τραγουδήσει πρώτα αυτός και από την στιγμή που το ερμήνευε και έπειτα, είχες τη εντύπωση πως έτσι το άκουσες για πρώτη φορά! Εξαιρετικό παράδειγμα το «Εσύ Εκεί» του Λάκη Παπαδόπουλου. Μόλις το ερμήνευσε ο Μάνος σε ένα live του Λάκη, έγινε ξαφνικά δικό του και μάλιστα αποτελεί ένα τραγούδι που περίμενες κάθε φορά να το πει σε κάποια συναυλία, είτε με τους Πυξ Λαξ είτε μόνος του. Άλλη μια παρόμοια και επέτρεψε μου, ανατριχιαστική στιγμή, είναι η διασκευή του στο «Με σκότωσε γιατί την αγαπούσα» που όλοι ακούσαμε για πρώτη φορά με την φωνή του Στράτου Διονυσίου. Ο Μάνος δίνει μια άλλη υπόσταση στο τραγούδι, πιο ερωτική, πιο πληγωμένη, πιο οργισμένη, μια υπόσταση που νομίζω πως αρμόζει περισσότερο στους στίχους του τραγουδιού (με κίνδυνο να κατηγορηθώ για «ιεροσυλία»). 

Οι περισσότεροι γνώρισαν τον Μάνο Ξυδούς στην πορεία του με τους Πυξ Λαξ. Σαφώς και υπήρξε η ψυχή του group, ο άνθρωπος που πίστεψε στην μπάντα και ως παραγωγός (αρχικά) και ως μουσικός (έπειτα). Όμως, επαναλαμβάνω, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της ελληνικής μουσικής. Η παρουσία του και η δουλειά του στην EMI, οι συνεργασίες του και η βοήθεια που προσέφερε σε νέους καλλιτέχνες, είναι πράγματα που τον ξεχωρίζουν και που πλέον δεν συναντάς. Η διορατικότητα του και η αγάπη του για την μουσική φαίνονται στο εξής περιστατικό:

Το 1977 ο Αδελφοί Κατσιμίχα πηγαίνουν μια κασέτα με τα τραγούδια από τον μετέπειτα δίσκο του “Ζεστά ποτά” στην τότε Columbia. Η εταιρία επισήμως δεν ενδιαφέρεται. Μόνον ο Μάνος Ξυδούς (ένας κατώτερος υπάλληλος τότε), τους λέει : “Αν ήτανε στο χέρι μου , θα τα ‘βγαζα δίσκο αύριο το πρωί!”. Αυτή ήταν και η αρχή της γνωριμίας τους. Τα «Ζεστά Ποτά» κυκλοφόρησαν τελικά το 1985 σε παραγωγή του Μανώλη Ρασούλη και οι Κατσιμίχα στο βιβλιαράκι του δίσκου αφιερώνουν το “Φάνη” στον Μάνο!

Θέλεις κι άλλο;

Το 1979 μαζί με τον Θοδωρή Σαράντη της EMI θα υπογράψουν την παραγωγή του «Φλου» του Παύλου Σιδηρόπουλου και των Σπυριδούλα. Ο ίδιος είπε για αυτόν τον δίσκο:

“Παραγωγή, ποια παραγωγή; Την ευθύνη του δίσκου την είχε ο Σαράντης και μια ημέρα λίγο πριν μπει η δουλειά στο στούντιο, ο Παύλος Σιδηρόπουλος, που έτσι κι αλλιώς με συμπαθούσε, με ρώτησε αν φτιάχνω καλούς καφέδες. Αυτό ήταν. Έφτιαχνα τους καφέδες για τους μουσικούς κατά την διάρκεια της ηχογράφησης του δίσκου και ασχολήθηκα στην ουσία με τον συντονισμό της παραγωγής. Φρόντιζα να είναι οι μουσικοί στην ώρα τους στο στούντιο, σημείωνα τις ώρες, τέτοια πράγματα…”

Το 1980 Στηρίζει φανατικά το συγκρότημα Ο.Ρ.Α. που το αποτελούσαν δύο παλιοί φίλοι του από τους Αγίους Αναργύρους, ο Γιώργος Γκικοδήμας και ο Γιάννης Ευσταθίου. Με το συγκρότημα αυτό έκανε τη μεγάλη επιτυχία «Μες τα δυο της μάτια» που τραγούδησε αρχικά η Εύη Καπάταη και στη συνέχεια η Χάρις Αλεξίου.

Το 1982 Υπογράφει την παραγωγή ενός πολύ σημαντικού δίσκου για την ελληνική ροκ σκηνή, το “Μουσικές Ταξιαρχίες” του Τζίμη Πανούση. Με τον Τζίμη Πανούση, συνεργάζεται και μετέπειτα στην επιμέλεια παραγωγής των δίσκων ΤαπαΝτα (1989) και Μουσικές Ταξιαρχίες και άλλες Αηδίες (1995).

Το 1984 ιδρύει τους Dreamer and the Full Moon με τους: Γιώργος Γκικοδήμο (φωνητικά), Γιάννης Ευσταθίου (φωνητικά, κιθάρα), Γιάννης Πιπινέλης (κιθάρα), Νίκος Πιπινέλης (μπάσο), Τόλης Σκαμαντζούρας (ντραμς), Σωτήρης Τσούκαλης (πιάνο, ακορντεόν). Με το τραγούδι τους Sandrina έκαναν επιτυχία ακόμα και στο εξωτερικό, ενώ ένα μυστήριο κάλυπτε το συγκρότημα γιατί πάντα φορούσαν κουκούλες και δεν εμφάνισαν ποτέ τα πρόσωπά τους!

Το 1989 ο Φίλιππος Πλιάτσικας και ο Μπάμπης Στόκας πάνε στην EMI για τον πρώτο δίσκο τους. Το πρωτογενές υλικό τους, πείθει την εταιρία και κάνουν εκεί τον πρώτο δίσκο τους “Τι άλλο να πεις πιο απλά” σαν Πυξ Λαξ, στον οποίο συμμετέχει ο Ξυδούς όχι σαν μέλος αλλά σαν παραγωγός και συνεργάτης με έξι τραγούδια του. Το 1993 ο Ξυδούς γίνεται μόνιμο μέλος και γράφει αρκετά απο τα κορυφαία τραγούδια τους.

“Η αλήθεια είναι ότι εμείς δεν βγήκαμε ποτέ να πούμε ότι γράφουμε τα αριστουργήματα, δεν είμαστε οι Κατσιμιχαίοι. Προσπαθούσαμε να τους μοιάσουμε με πολύ αργά βήματα. Κατηγορηθήκαμε ότι είμαστε από τους καταστροφείς του τραγουδιού, λόγω της εμπορικότητας. Σιγά ρε παιδιά, εμείς δεν είχαμε την δύναμη να ψήσουμε την γκόμενα μας, είχαμε την δύναμη να καταστρέψουμε την μουσική του Χατζηδάκι, του Σαββόπουλου, του Σιδηρόπουλου, των Κατσιμίχα και τόσων άλλων; Απλά τραγούδια γράφαμε με ειλικρίνεια και πάθος γι’αυτό που κάναμε. Δεχτήκαμε όμως πολλές επιθέσεις. Και η μόνη λογική εξήγηση ήταν οι πωλήσεις που είχαμε.“
Μάνος Ξυδούς

 

Ο Μάνος Ξυδούς υπηρέτησε με πάθος μια μουσική σκηνή που πλέον δεν υπάρχει. Η εμπορικότητα δεν ήταν αποτέλεσμα ενός άρρωστου life style και θεαματικών τηλεοπτικών διαγωνισμών ανάδειξης ταλέντων, μα αγάπης για τη μουσική και προσωπική φιλοδοξία. Ο Μάνος, όταν έπινε το καφεδάκι του στην πλατεία Νέας Σμύρνης, μου είχε πει πως «αν δεν το γουστάρεις αυτό που κάνεις κοροϊδεύεις κυρίως τον εαυτό σου. Η επιτυχία μπορεί να είναι απλά θέμα κωλοφαρδίας!» Σίγουρα οι Πυξ Λαξ βοήθησαν σε αυτή την επιτυχία (έτσι κι αλλιώς μετά τους Πυξ Λαξ λίγοι ακολούθησαν το Μάνο), ο ήχος όμως της 12χορδης ακουστικής ήταν το στοιχείο που πέρασε στη μπάντα ο ίδιος ο Μάνος και αποτέλεσε μετέπειτα κύριο χαρακτηριστικό της μουσικής τους.

Αν δεν υπάρχει το ένα δεν θα υπάρχουν όλα και αν δεν υπάρχουν όλα θα εξαφανιστεί το ένα, αυτό θεωρώ πως είναι το βασικό συστατικό της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ο Μάνος βρήκε γερά θεμέλια για να στηρίξει την δημιουργικότητα του και με αυτόν τον τρόπο ώθησε και άλλους να χτίσουν το μουσικό οικοδόμημα που τελευταία τείνει να χαθεί, κυρίως γιατί δεν υπάρχει πια ραδιόφωνο και τα τηλεοπτικά προϊόντα-καλλιτέχνες έγιναν θεσμός. Και πόσο πολύ αγαπήσαμε το Μάνο όσοι ασχοληθήκαμε με το ραδιόφωνο… Βλέπεις προερχόταν από την δεκαετία του ’80 και ήταν καταδικασμένος να κουβαλά μαζί του το στοιχείο της αυθεντικότητας που χαρακτήριζε εκείνη την εποχή. Και εκείνη η εποχή πάντα θα κοσμεί τα αληθινά ραδιόφωνα (όπου αυτά μπορεί να υπάρχουν ακόμα έστω και χαροπαλεύοντας…).

Οι επικριτές και οι πολέμιοι, αυτοί που μιλούν για υπερβολές και μεγάλες καταχρήσεις, ρίξτε όση λάσπη θέλετε. Δεν λερώνεται αυτό που έχει αφήσει τόσο έντονα τα σημάδια του. Παραμένουν στη μιζέρια της υποκουλτούρας τους, πετάνε εκστασιασμένοι γαρδένιες, στρώματα και καρέκλες στα «είδωλα» τους, και διαρκώς προσπαθούν να καταδικάσουν στην λήθη την αληθινή μουσική αυτής της χώρας (πότε αλήθεια άκουσες για τελευταία φορά στο ραδιόφωνο η την τηλεόραση το Μάνο, τον Παπάζογλου, τον Ρασούλη, ακόμα και τον Μητροπάνο;). «Σκυλιάζουν» όμως (και μεταφορικά και κυριολεκτικά) γιατί όσο κι αν το παλεύουν, δε μπορούν να τα καταφέρουν. Πάντα θα υπάρχει κάπου ένας ρομαντικός να σιγοτραγουδήσει το «Χωρίς Ντροπή» του Μάνου, το «Όνειρο» του Νικόλα, το «Νιώσε με» του Ρασούλη, το «Πάντα Γελαστοί» του Μητροπάνου.

Ο Μάνος Ξυδούς εκπροσώπησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη μουσική που αδυνατεί να φορέσει ταμπέλα. Μια μουσική που την κατατάσσουμε στο ροκ (γιατί μας βολεύει), η αλήθεια όμως είναι ότι ανήκει παντού. Τη μουσική που εδώ και πάρα πολλά χρόνια μας χαρίζουν ο Χάρης και ο Πάνος Κατσιμίχας (ίσως τα πιο σημαντικά μουσικά κεφάλαια της χώρας). Τη μουσική που κανείς πλέον δεν υπηρετεί, αλλά αρνείται πεισματικά να σβήσει. Γιατί πάντα κάποιος θα την θυμάται και πάντα κάποιος θα ενδιαφέρεται να την γνωρίσει. Αυτή είναι η αλήθεια. Μια αλήθεια που τόσο όμορφα παρουσίασε ο Μάνος στο «Άρχισες να ξεθωριάζεις σα μια παλιά φωτογραφία» (1994):

Τι πειράζει αγόρι μου που η κιθάρα σου

δεν έχει όλες τις χορδές της

Εσύ ακούς τη μουσική

σαν να έπαιζε μπροστά σου

η καλύτερη ορχήστρα

Υπάρχει μια ιδιαίτερη «γειτονιά» εκεί πάνω στην οποία έχουν μαζευτεί ένα σωρό καλλιτέχνες. Κάθονται όλοι μαζί και κουβεντιάζουν πίνοντας τα καφεδάκια τους, αναπολώντας όμορφες στιγμές και εμπειρίες. Αντίθετα, η γειτονιά εδώ κάτω έχει «φτωχύνει» πάρα πολύ και οι αναμνήσεις δεν επαρκούν να καλύψουν αυτό το τεράστιο κενό που άφησαν πίσω με το Αντίο τους, όλοι αυτοί οι ξεχωριστοί άνθρωποι. Όσο μας λείπουν οι δικοί μας άνθρωποι που χάσαμε από κοντά μας, τόσο θα μας λείπουν και όλοι αυτοί που συνθέτουν την καλύτερη παρέα εκεί ψηλά. Όμως πριν φύγουν, φρόντισαν να αφήσουν ένα σημαντικό κομμάτι από τον εαυτό τους πίσω, όλες αυτές τις μοναδικές δημιουργικές τους στιγμές. Όσο λοιπόν τιμούμε και θυμόμαστε αυτές τις στιγμές, τότε και εκείνοι δεν θα φύγουν ποτέ από κοντά μας...

(το παραπάνω απλό κείμενο, είναι αφιερωμένο στον θείο μου που μου λείπει επίσης πολύ…)

Βιογραφικά στοιχεία:

Ο Μάνος Ξυδούς γεννήθηκε στις 15 Μαίου 1953 στους Αγίους Αναργύρους. Σπούδασε οικονομικά στην ΑΣΟΕΕ και συνέχισε τις σπουδές ειδικευόμενος στο μάρκετινγκ. Παράλληλα με το Πανεπιστήμιο, έχοντας μεγαλώσει με λατρεία για την μουσική, ασχολείται πάντα με ερασιτεχνικά συγκροτήματα ενώ εργάζεται και ως DJ σε διάφορα μαγαζιά στην Πλάκα.

Το 1974 δούλευε ως κλητήρας “το παιδί για τα θελήματα” όπως έλεγε και ο ίδιος, στις κτηριακές εγκαταστάσεις της ΕΜΙ Columbia στην Ριζούπολη.

To 1976 Βρέθηκε στην Κρητη να κάνει τον πλασιέ επι δύο χρόνια, πάντα για λογαριασμό της EMI ώσπου ο Θοδωρής Σαράντης τον πήρε κοντά του ως έναν εκ των τριών βοηθών του.

Απεβίωσε στο Νέο Φάληρο στις 13 Απριλίου 2010 από ανακοπή καρδιάς ενώ πραγματοποιούσε πρόβες, σε ηλικία 57 ετών.

Δισκογραφία:

Dreamer And The Full Moon

    Sandrina (1985)

    Never give it up (1986)

    Anne Frank (1986)

Πυξ Λαξ

• Τι άλλο να πεις πιο απλά (1990)
• Ζόρικοι καιροί (1991)
• Ο ήλιος του χειμώνα με μελαγχολεί (1993)
• Για τους πρίγκηπες της δυτικής όχθης (1994)
• Ο μπαμπούλας τραγουδάει μόνος τις νύχτες (1996)
• Νυχτερινός περίπατος στην ιερά οδό (1997)
• Ζωντανή ηχογράφηση στην ιερά οδό (1997)
• Παίξε παλιάτσο τα τραγούδια σου τελειώνουν(1997)
• Ο έρωτας κοιμήθηκε νωρίς (1998)
• Στίλβη (1998)
• Άσε την εικόνα να μιλάει (1999)
• Νετρίνο (1999)
• Υπάρχουν Χρυσόψαρα Εδώ; (1999)
• Τα δοκάρια στο γρασίδι περιμένουν τα παιδιά (2001)
• Από εδώ κι από κει... (2002)
• Χαρούμενοι στην πόλη των τρελών (2003)
• Τέλος - Live Στο Λυκαβηττό (2004)

Προσωπική Δισκογραφία:

• Κανάστα (2005)
• Περιμένοντας το νέκταρ (2006)
• Μέχρι να πάρεις παγωτό, σε βρίσκει ο χειμώνας (μαζί με τον Πάνο Κατσιμίχα) (2007)
• Βράδιασε, τα ξαναλέμε (2007)
• Τ' αστέρια θα 'ναι πάντα μακριά (2008)
• Όταν θα φύγω ένα βράδυ από ’δω (2010)

Εκτός όμως από την προσωπική δισκογραφία αξιοσημείωτη είναι η παρουσία του σε πάρα πολλούς σημαντικούς δίσκους  σαν συνθέτης /ερμηνευτής. Επιγραμματικά αναφέρω:

• Να προσέχεις (1989) – Νίκος Νομικός
• Άσε με να σε λέω θάλασσα (1994) – Νίκος Νομικός
• Παραμύθι με λυπημένο τέλος (1995) – Μίλτος Πασχαλίδης
• Του έρωτα και της φυγής (1998) – Δημήτρης Μητροπάνος
• Άχρηστα ρολόγια (1999) – Domenica
• Αλλάζει κάθε που βραδιάζει (1999) – Ελένη Τσαλιγοπούλου
• Μην πετάς θα σε δουν (2000) – Όναρ
• Τίποτα δεν κρύβεται κάτω απ’τον ήλιο (2000) – Σύννεφα με παντελόνια
• Έντεκα (2000) – Λάκης Παπαδόπουλος
• Η άσφαλτος που τρέχει (2001) – Γιώργος Νταλάρας
• Προσέχω δυστυχώς* (2002) – Βασίλης Παπακωνσταντίνου

*Σε αυτόν το δίσκο, το τραγούδι “προσέχω δυστυχώς” το οποίο είναι γραμμένο απο τον Ξυδούς και ερμηνευμένο απο τον Παπακωνσταντίνου, όπως είχε πει ο τελευταίος σε συνέντευξή του είναι εμπνευσμένο απο την κόρη του Ξυδούς, την Νέλλη. Όταν η Νέλλη ήταν στο στούντιο ηχογραφήσεων βαρέθηκε και θέλησε να φύγει, ο πατέρας της της ειπε να προσέχει και αυτή του απάντησε “προσέχω δυστυχώς”. Αμέσως μετά, ο πατέρας της το έκανε τραγούδι!

• Λόγια της νύχτας (2002) – Βασίλης Καρράς
• Ακουαρέλα (2003) – Ηλίας Μακρίδης
• Στη θάλασσα των μυστικών (2005) – Βωξ & Γ.Κότσιρας
• Χωρίς βαλίτσα και παλτό (2006) – Γιάννης Κούτρας
• Χειμωνανθός (2006) – Γιάννης Χαρούλης
• Μέχρι να πάρεις παγωτό σε βρίσκει ο χειμώνας (2007) – Πάνος Κατσιμίχας
• Στη διαπασών (2008) – Δημήτρης Μητροπάνος
• Οι Βωξ ερμηνεύουν Γιάννη Μακρόπουλο (2008) – Βωξ
• Καλυνήχτα Barney (2009) – Κώστας Χρονόπουλος
• Η μαφία των Αγίων (2009) – Μάνος Λυδάκης

Ο Ξυδούς επίσης έχει επιμεληθεί την παραγωγή εκατοντάδων ελληνικών δίσκων, τόσων που είναι αδύνατον να σημειωθούν όλοι! Ενδεικτικά αναφέρω πως συνεργάστηκε με τους: Λάκη με τα Ψηλά Ρεβέρ, Λευκή Συμφωνία, Tsopana Rave, Νίκο Πορτοκάλογλου, Γιάννη Γιοκαρίνη.