Άκυρη η Λευκή ψήφος

Κάποιοι θεωρούν την "λευκή ψήφο" ως διαμαρτυρία, κάποιοι σαν μοναδική επιλογή και κάποιοι ως αντίδραση. Ότι όμως κι αν την θεωρούμε η ουσία ειναι μια και μοναδική: πρόκειται καθαρά για πρόθεση ψήφου! Να όμως που και αυτή την πρόθεση φρόντισαν να την εξαφανίσουν...
Το "λευκό" είναι ψηφοδέλτιο. Μοιράζεται μαζί με τα υπόλοιπα και δηλώνει την πρόθεση μας να αντιταχθούμε σε κάτι που δεν συμφωνούμε, όταν θεωρούμε τις επιλογές ελάχιστες η ανεπαρκείς. Οι εκλογές ως δημοκρατικό δικαίωμα μας δίνουν την ευκαιρία να δηλώσουμε αυτό που πιστεύουμε, αυτό που θεωρούμε σωστό καθώς και την ευκαιρία να ζητήσουμε κάτι παραπάνω αν οι επιλογές δεν μας ικανοποιούν. Έτσι θα έπρεπε να ειναι, όμως δεν ειναι πια. Με νόμο που πέρασε για μια ακόμη φορά χωρίς κανείς να μας ρωτήσει, χωρίς καν να τον αντιληφθούμε, ακυρώθηκε η μοναδική επιλογή που είχαμε ως πρόθεση η διαμαρτυρία.

Ο νόμος 3434/2006, άρθρο 1 και το Προεδρικό Διάταγμα 96/ 2007, στο άρθρο 98, παρ.8, ορίζει: «…κατά τη σύνταξη, ανά εκλογική περιφέρεια, των πινάκων αποτελεσμάτων από τα αρμόδια δικαστήρια, κατά την κατανομή των εδρών, καθώς και για τον καθορισμό του εκλογικού μέτρου, τα λευκά ψηφοδέλτια δεν προσμετρώνται στα έγκυρα». Αυτόματα, όμως, αυτό συνεπάγεται ότι τα λευκά δεν λαμβάνονται υπ’ όψη στον υπολογισμό του εκλογικού μέτρου, που είναι και η λέξη κλειδί για την κατανομή των εδρών.

Σύμφωνα με το άρθρο 100 του παραπάνω διατάγματος, ορίζεται ότι:
«4. Για την κατανομή των εδρών σε κάθε εκλογική περιφέρεια ως εκλογικό μέτρο λαμβάνεται το ακέραιο μέρος του πηλίκου που προκύπτει από τη διαίρεση του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν μέρος στις εκλογές […] δια του αριθμού των εδρών της. Για τον καθορισμό των εδρών που δικαιούται κάθε εκλογικός σχηματισμός σε κάθε εκλογική περιφέρεια διαιρείται το σύνολο των έγκυρων ψηφοδελτίων, που έλαβε στην περιφέρεια ο εν λόγω σχηματισμός, δια του εκλογικού μέτρου. Οι έδρες του στην εκλογική περιφέρεια είναι το ακέραιο μέρος του πηλίκου της παραπάνω διαίρεσης».

Ο ισχύων εκλογικός νόμος με τις κυριώτερες ρυθμίσεις είναι ο νόμος 3231/2004 περί εκλογής βουλευτών. Εισηγητής του υπήρξε ο Κώστας Σκανδαλίδης, ως υπουργός Εσωτερικών της τελευταίας κυβέρνησης Σημίτη.

Ο νόμος 3231 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 11 Φεβρουαρίου 2004, αλλά δεν ίσχυσε στις εκλογές του Μαρτίου του 2004. Αυτό οφείλεται στην πρόβλεψη του άρθρου 54 §1 του Συντάγματος: οι εκλογικοί νόμοι των βουλευτικών εκλογών ισχύουν από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός εάν ψηφισθούν από τα 2/3 των βουλευτών. Ο συγκεκριμένος νόμος δε συγκέντρωσε τέτοια πλειοψηφία, αφού ψηφίσθηκε μόνο από τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και τον ανεξάρτητο Στ. Μάνο - η ΝΔ τον καταψήφισε ως υπέρμετρα αναλογικό, το ΚΚΕ και ο Συνασπισμός ως μη αναλογικό.

Σύμφωνα με το εκλογικό σύστημα, για να εισέλθει ένας συνδυασμός ή ένας μεμονωμένος υποψήφιος στη Βουλή, πρέπει να έχει συγκεντρώσει τουλάχιστον 3% των εγκύρων ψήφων πανελλαδικά. Αν για παράδειγμα δώσουν 8.000.000 πολίτες έγκυρη ψήφο, θα πρέπει το κόμμα ή ο μεμονωμένος υποψήφιος να λάβει τουλάχιστον 240.000 ψήφους, προκειμένου να λάβει μέρος στην κατανομή των εδρών. Η ρύθμιση αυτή έχει σκοπό την αποφυγή του κατακερματισμού των βουλευτικών εδρών σε πολύ μικρά κόμματα και την ενίσχυση των μεγάλων κομμάτων, ώστε να σχηματίζεται ευκολότερα απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή.

Ο νόμος 3231/2004 εισάγει κατά τα λοιπά νέο σύστημα κατανομής των κοινοβουλευτικών εδρών σε όσους ξεπεράσουν αυτό το ποσοστό. Ως έγκυρες ψήφοι λογίζονται οι ψήφοι οι οποίες δεν είναι άκυρες (σημαδεμένες, μουντζουρωμένες, φάκελος χωρίς ψηφοδέλτιο κλπ.) ή λευκές. Ο αποκλεισμός των λευκών από τις έγκυρες ψηφους έγινε με μεταγενέστερο ερμηνευτικό νόμο, τον ν. 3434/2006, παρ'όλο που το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο με την 12/2005 απόφασή του είχε κρίνει κατά πλειοψηφία (6 προς 5) ότι η αντίστοιχη ρύθμιση του προηγούμενου νόμου ήταν αντισυνταγματική. Το δικαστήριο είχε κρίνει ότι η λευκή ψήφος διακρίνεται από την άκυρη και αποτελεί ενάσκηση του εκλογικού δικαιώματος, γι' αυτό και θα πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψιν. Η απόφαση αυτή πάντως ανέτρεπε προηγούμενες αποφάσεις τόσο του ίδιου του ΑΕΔ όσο και του Συμβουλίου της Επικρατείας, με τις οποίες η μη προσμέτρηση των λευκών κατά την εξεύρεση του εκλογικού μέτρου είχε κριθεί σύμφωνη με το Σύνταγμα. Πιο συγκεκριμένα ο παρών εκλογικός νόμος προβλέπει τα εξής:

Για να εισέλθει ένας συνδυασμός (κόμμα, συνασπισμός κομμάτων ή μεμονωμένος υποψήφιος) στο Κοινοβούλιο, πρέπει να λάβει ποσοστό τουλάχιστον 3% επί των εγκύρων ψηφοδελτίων της επικράτειας (Άρθρο 5 του νόμου). Στα έγκυρα δε συμπεριλαμβάνονται τα λευκά ψηφοδέλτια.

Οι 260 από τις 300 έδρες διανέμονται βάσει απλής αναλογικής, με εκλογικό μέτρο το κλάσμα {άθροισμα ψήφων όσων ξεπέρασαν το 3%}:260. Για να καθορισθεί ο αριθμός των εδρών που λαμβάνει κάθε συνδυασμός, γίνεται η διαίρεση {ψήφοι συνδυασμού}:{εκλογικό μέτρο}, με το πηλίκο στρογγυλοποιημένο στον προηγούμενο ακέραιο (πχ εάν προκύπτει 95,9 ο συνδυασμός κερδίζει 95 έδρες). Εάν στο τέλος της διανομής μένουν αδιάθετες έδρες λόγω των στρογγυλοποιήσεων, αυτές παραχωρούνται στους συνδυασμούς με τα μεγαλύτερα υπόλοιπα από την παραπάνω διαίρεση. Με βάση αυτόν τον υπολογισμό κατανέμονται και οι έδρες των βουλευτών επικρατείας.

Οι υπόλοιπες 40 έδρες παραχωρούνται στον πρώτο συνδυασμό, ανεξάρτητα από το ποσοστό του ή τη διαφορά του από το δεύτερο. Η διάταξη αυτή, η οποία είναι στοιχείο πλειοψηφικού συστήματος, έγινε με το αιτιολογικό ότι επιτρέπει τη δημιουργία σταθερής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Με βάση αυτή τη διάταξη, αρκεί το πρώτο κόμμα να λάβει γύρω στο 42% για να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση σε κάθε περίπτωση. Επειδή ως βάση για τον καθορισμό των εδρών του κάθε κόμματος σε όλη την επικράτεια λαμβάνονται μόνο οι ψήφοι των κομμάτων που ξεπέρασαν το όριο του 3%, όσο περισσότερα κόμματα μείνουν εκτός Βουλής, τόσο μικρότερο ποσοστό χρειάζεται το πρώτο κόμμα, για να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάλογα με τον συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων, μπορεί ένα κόμμα να κατακτήσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών και με χαμηλότερο ποσοστό του 42%. 

Παράδειγμα: Ο Νομός Καβάλας καταλαμβάνει 4 έδρες στη Βουλή. Ας υποθέσουμε ότι ψήφισαν 100 και το πρώτο κόμμα πήρε 40 ψήφους. Τα 80 ψηφοδέλτια είναι έγκυρα και τα 20 λευκά. Άκυρα δεν υπάρχουν καθόλου.

Στην πρώτη περίπτωση θα εκλάβουμε τα λευκά ως έγκυρα και θα υπολογίσουμε το εκλογικό μέτρο, που θα είναι 100 έγκυρα (80 + 20) : 4 (έδρες) = 25. Εν συνεχεία θα διαιρέσουμε τις 40 ψήφους : 25 (εκλογικό μέτρο) = 1 έδρα (1 βουλευτή) βγάζει το πρώτο κόμμα στο Νομό Καβάλας σε πρώτη φάση.
Αν στο ίδιο παράδειγμα τα λευκά ψηφοδέλτια τα εκλάβουμε ως άκυρα, όπως ορίζει ο νόμος άλλωστε, το αποτέλεσμα θα είναι τελείως διαφορετικό: 80 έγκυρα : 4 (έδρες) = 20 (εκλογικό μέτρο). 40 (ψήφοι) : 20 = 2 έδρες (βουλευτές) θα βγάλει το πρώτο κόμμα στο συγκεκριμένο νομό! (Χριστιάννα Λούπα πηγή: http://neoskosmos.com)

Οι Συνταγματολόγοι πάντως στην πλειοψηφία τους υποστηρίζουν την ορθότητα του νόμου που εξομοιώνει τα λευκά με τα άκυρα διότι, συνυπολογίζοντας τις λευκές ψήφους για την εξαγωγή του εκλογικού μέτρου, μπορεί να οδηγηθούμε σε ενίσχυση των μεγαλύτερων σε αριθμό ψήφων κομμάτων και σε αποδυνάμωση των μικρότερων...

Έτσι και πολύ απλά, βρήκαν τρόπο να μας εμποδίσουν να τιμωρήσουμε το κομματικό σύστημα με την ψήφο μας. Όσο τους αφήνουμε στις θέσεις τους, θα συνεχίσουν να μας στερούν δικαιώματα μέχρι να μη μας απομείνει πραγματικά τίποτα. 

Δεν μπορώ όμως να μην αναρωτηθώ: Τι θα συμβεί άραγε αν όντως τα λευκά ξεπεράσουν κατά πολύ το όριο του 51%; Τι θα συμβεί στο πολιτικό σύστημα, αν τα λευκά φθάσουν ενα νούμερο της τάξης του 60% η και παραπάνω; Πως θα τα "μπαλώσουν" μετά; Τι θα μας πουν; 

Δεν προτείνω ούτε αποχή ούτε να πάμε όλοι να ρίξουμε λευκό.Αν όμως κάποιος αυτό θεωρεί ως μοναδική επιλογή στην παρούσα κατάσταση, με ποιο δικαίωμα θα του στερήσουν αυτη την πρόθεση; Ποιοι νομίζουν τελοσπάντων οτι είναι;