Χρυσόψαρα (μια αληθινή και αλληγορική ιστορία…)

Σκέφτομαι, κοιτάζοντας την άδεια τετράγωνη γυάλα που φιλοξένησε για λίγο δυο ζωούλες που θα μείνουν για πάντα στην καρδιά μου, πως εκείνο το γλυκό παρακλητικό «πλατάγισμα» στην επιφάνεια του νερού, ήταν ένας από τους πιο όμορφους ήχους στον κόσμο…

Πολλές φορές έρχεται κάτι στην ζωή σου χωρίς να το έχεις επιδιώξει, απρόσμενα, χωρίς εμφανή λόγο, και είναι στο χέρι σου αν θα αλλάξει την ζωή σου προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο, ανάλογα την προσοχή που θα του δώσεις. Οτιδήποτε όμως αγαπήσεις, πάντα προς το καλύτερο την αλλάζει. Γι’ αυτό ίσως προκαλεί φθόνο σε άλλους, ειρωνεία, απαξίωση. Εσύ όμως ξέρεις. Επιπλέον, επιφορτίζεσαι και μια ευθύνη, την οποία οφείλεις να επιφορτιστείς. Εσύ μπορεί να μην επεδίωξες ποτέ κάτι τέτοιο να έρθει στην ζωή σου, ούτε αυτό το κάτι όμως επεδίωξε να έρθει και εκείνο στην δική σου. Έτσι δυο χρυσοψαράκια μπορούν να γίνουν – έστω και χαριτολογώντας-  τα παιδάκια σου..!

Ένα ήταν αρχικά, όμως τα χρυσόψαρα είναι από την φύση τους κοινωνικά και δεν αντέχουν τη μοναξιά, οπότε ήρθε ένα ακόμα να συντροφέψει το πρώτο. Δεν το γνώριζαν (ποιος μπορούσε άλλωστε να το γνωρίζει;), όμως έμοιαζαν πολύ, είχαν παρόμοιες ανάγκες, ίσως και στόχους. Η τύχη που τα έφερε μαζί (πάντα περίμενε το ένα το άλλο), τα έκανε ζευγάρι! Ο ερχομός τους φάνηκε να σηματοδοτεί μια αλλαγή, να δίνει σκοπό, διάθεση, χαρά. Έτσι μετά από πάρα πολύ καιρό, άνοιξαν ξανά τα παράθυρα και τα φώτα σε ένα σπίτι που καιρό πολύ χανόταν σε ένα μελαγχολικό ημίφως χωρίς κανείς να το συνειδητοποιεί. Με κίνητρο τον επαρκή φωτισμό που χρειάζονται τα χρυσόψαρα (χάνουν το χρώμα τους όταν δεν έχουν αρκετό φως, τα ματάκια τους σκοτεινιάζουν...), το σπίτι άρχισε πάλι να θυμίζει κάτι από τα παλιά, τότε που αντί για τηλεόραση υπήρχε μουσική, τα παράθυρα ήταν ανοιχτά και το μπαλκόνι ήταν το καθιστικό.

Τα χρυσόψαρα μπορεί να είναι από τα πλέον ανθεκτικά και συμπαθητικά ψαράκια γλυκού νερού, όμως δεν είναι κατοικίδια, όπως δεν είναι κατοικίδια και πολλές άλλες ζωές που «υιοθετούμε» για να ικανοποιήσουμε τον εγωισμό μας. Τα χρυσόψαρα χρειάζονται χώρο καθώς μπορούν να φθάσουν σε μέγεθος τα 30-40 εκατοστά, έτσι όταν τα φυλακίζουμε σε γυάλες, τους κάνουμε τεράστιο κακό: τα όργανα τους αναπτύσσονται κανονικά, όχι όμως το σώμα τους, και αυτό επιφέρει μοιραίες συνέπειες. Και όπως οτιδήποτε πολύτιμο στην ζωή, χρειάζονται φροντίδα. Ειλικρινή φροντίδα, ανιδιοτελή αγάπη, και χρόνο. (Εξάλλου το μεγαλύτερο πράγμα που μπορείς να δώσεις σε κάποιον που αγαπάς, είναι ο χρόνος σου). Παρατηρώντας τα με προσοχή τα νιώθεις, αρχίζεις να τα καταλαβαίνεις, να αισθάνεσαι τι χρειάζονται και προσπαθείς να τους το προσφέρεις. Δεν θα σου πούνε εκείνα τι θέλουν –άλλωστε δεν μιλάνε- δεν θα σε αφήσουν να μαντέψεις τις ανάγκες τους. Από την στιγμή όμως που τα βάζεις στην ζωή σου, είσαι υπεύθυνος για αυτά.

Εγωισμός... Συνηθίζουμε οτιδήποτε υπάρχει εκεί έξω, να προσπαθούμε με κάθε τρόπο να το κάνουμε κατοικίδιο. Δεν μας ενδιαφέρει τι μπορούμε να δώσουμε, αρκεί να πάρουμε. Και τι παίρνουμε από τα κατοικίδια; Ικανοποίηση; Έλεγχο; Εγωκεντρισμό; Δεν υπάρχει αμοιβαιότητα συναισθημάτων, και ότι «χαριτωμένο» μπορεί να εξωτερικευθεί από το «κατοικίδιο» το εκλαμβάνουμε ως αγάπη. Και σιγά-σιγά το κατοικίδιο μαθαίνει να ζει πιστεύοντας πως έχει ανάγκη τον «ιδιοκτήτη» του, καταπνίγοντας ένστικτα, αποδεχόμενο τις ανασφάλειες του. Το εξαναγκάζουμε να θεωρεί «ζωή» αυτό που βιώνει και όχι αυτό που πραγματικά πρέπει να βιώσει. Προσφέροντας του στέγη, τροφή, ασφάλεια, το εγκλωβίζουμε στην δική μας πραγματικότητα, αγνοώντας ότι αληθινά χρειάζεται, απλά γιατί μας έχει ανάγκη. Το αγαπάμε γιατί το χρειαζόμαστε και δεν το χρειαζόμαστε γιατί το αγαπάμε.
     Και τα ψαράκια, χωρίς να συνειδητοποιούν την γλυκιά παγίδα της απομόνωσης, περιστρέφονται ασταμάτητα γύρω-γύρω, χτυπώντας με φόρα πάνω στο γυαλί όταν μας δουν να πλησιάζουμε. Η ανάγκη γίνεται συνήθεια. Αμφίδρομη συνήθεια. Έτσι, ακόμα και αν υπάρχει φυσική τροφή μέσα στην γυάλα, τα ψαράκια πάλι θα πέσουν πάνω στο γυαλί μόλις αντιληφθούν πως κάποιος τα πλησιάζει. Γιατί έτσι έμαθαν να τρέφονται…

Νομίζω πως νιώθοντας περισσότερο την ευθύνη και όχι απλά αποδεχόμενος την, ήρθε ένα παράξενο μα απίστευτα όμορφο «δέσιμο» με αυτά τα ψαράκια (και όχι μόνο με αυτά). Η διαρκής αγωνία να μάθεις όλο και περισσότερα για να μπορέσεις να τους προσφέρεις ότι καλύτερο γίνεται, ο τρόπος που τα παρακολουθείς να κολυμπούν χωρίς να συνειδητοποιείς το χαμόγελο που ζωγραφίζεται στο πρόσωπο σου, η θέληση να διακοσμήσεις το περιορισμένο περιβάλλον τους με χαριτωμένες πινελιές, η καθημερινή επιμελής καθαριότητα, η προσπάθεια να διατηρήσεις το νερό στην σωστή θερμοκρασία, τα συναισθήματα που σε κατακλύζουν και θέλεις επιτακτικά να μοιραστείς, όλα αυτά και ακόμα περισσότερα, έκαναν την ευθύνη, αγάπη. Και η αγάπη είναι ευθύνη. Και το να βλέπεις την φωτεινή αλλαγή που επέφεραν δυο μικρά χρυσόψαρα σε ένα λατρεμένο προσωπάκι, ήταν ακόμα πιο όμορφο από το γλυκό πλατάγισμα στην επιφάνεια του νερού. Ένας ακόμη λόγος (ίσως ο μεγαλύτερος) να αγαπηθούν ακόμα πιο πολύ τα ψαράκια…

Το πρόβλημα είναι πως πολλοί άνθρωποι αρέσκονται να νιώθουν «ιδιοκτήτες». Συχνά δεν αντιλαμβάνονται πως συμπεριφέρονται έτσι. Όση ανάγκη έχει κάτι να τραφεί, τόση ανάγκη έχει και κάποιος να θρέψει. Δίνουν μικρές δόσεις αγάπης στα πλαίσια της «κυριαρχίας» που θεωρούν πως έχουν ως ιδιοκτήτες, και τιμωρούν – όποτε χρειάζεται- με περιορισμούς ή απειλές. Σε στιγμές στοργής θα επικαλεστούν την ελευθερία όμως στην πραγματικότητα δεν θέλουν να την προσφέρουν - δεν μπορούν να την προσφέρουν, γιατί η ανάγκη είναι αμφίδρομη. Γι’ αυτό μερικές φορές αν κάποιος προσπαθήσει να απελευθερώσει ένα κατοικίδιο (που δείχνει εγκλωβισμένο), το κατοικίδιο θα στραφεί εκεί όπου νομίζει ότι υπάρχει η ανάγκη και όχι στην ελευθερία. Το κατοικίδιο ζητά γιατί συνήθισε να έχει ανάγκες, ανησυχεί γιατί έχει ανασφάλειες, φοβάται όταν κάτι το πλησιάζει. Τότε, δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει τις ανάγκες των άλλων, προσφέρει αυτό που έμαθε πως κάνει χαρούμενο τον άλλο και όχι αυτό που ο άλλος χρειάζεται.

Το ψαράκι χωρίς να το θέλει, ζει στον ασφυκτικά περιορισμένο χώρο της γυάλας του, αλλά επειδή δεν του αρέσει η μοναξιά, δέχεται (η προσκαλεί) κι άλλους μέσα στην γυάλα. Επιζητά συντροφικότητα γιατί η μοναξιά το φοβίζει αλλά στρέφεται περισσότερο προς την πλευρά που συνήθισε να νιώθει ασφάλεια, εκεί όπου κυριαρχεί ακόμα η ανάγκη. Έτσι όμως η γυάλα γεμίζει, άσκοπα, ανούσια, και ο περιορισμένος χώρος της γίνεται ακόμα πιο ασφυκτικός. Τα ψαράκια συγχύζονται, η γυάλα λερώνεται... Πρέπει να καθαρίζεται τακτικά, με επιμέλεια και αγάπη γιατί αν αφεθεί λερωμένη η δεν καθαριστεί όπως πρέπει, τα ψαράκια αρρωσταίνουν, και δεν μπορούν να δούνε καλά τι συμβαίνει μπροστά στα μάτια τους...

Είναι εύθραυστα, άτυχα και αδικημένα τα χρυσόψαρα. Μερικές φορές η μνήμη τους τα απατά, οι αναμνήσεις τους συγχέονται και οι ανασφάλειες τους τα περιορίζουν. Δεν είναι όμως κατοικίδια…

Κάνει θαύματα η αγάπη, ακόμα και σε συνθήκες περιορισμού. Πάντα επιζητά να εκδηλωθεί (ακόμα κι αν αυτό δεν φαίνεται με τα μάτια) και ψάχνει τρόπο να σε ανταμείψει, αν την νιώσεις ως ανταμοιβή. Στην αρχή ήταν ένα μόνο ψαράκι που χόρευε με χάρη στο νερό και κοιτούσε με περιέργεια τον κόσμο από τον οποίον το χώριζε ένα γυαλί. Υπήρχε κάτι όμως στην συμπεριφορά του (δισταχτικό όσο και επιτακτικό, επίμονο όσο και δειλό) που φανέρωνε μοναχικότητα. Δεν του άρεσε να είναι μόνο, έψαχνε συντροφιά. Ήρθε έτσι και το άλλο ψαράκι (πιο μικρό μα πιο ζωηρό, πιο ατίθασο μα λιγότερο εκδηλωτικό) και ήρθε σαν δώρο, όπως θα έπρεπε να είναι όλα τα δώρα: ειλικρινή και αληθινά. Να βλέπεις αυτό που χρειάζεται ο άλλος και όχι αυτό που εσύ θέλεις να χρειάζεται…

    Τα δυο ψαράκια έδειξαν αμέσως να ταιριάζουν. Η φροντίδα τους γινόταν με στοργή, η επικοινωνία με αγάπη, η ύπαρξη τους έφερε ξανά φως. Έτσι έγινε το θαύμα. Τα ψαράκια αποδείχθηκαν αντίθετου φύλλου, έγιναν ζευγάρι. Και σαν ο χώρος τους μεγάλωσε λιγάκι, άρχισαν τα καρδιοχτύπια. Οι ερωτοτροπίες τους ήταν μαγεία, η χαρά που προσέφεραν ήταν ευτυχία. Άρχισαν να γεννούν και το μικρό ενυδρείο γέμισε εκατοντάδες μικρά μπαλάκια! Οι συνθήκες δεν ήταν καθόλου καλές, ο περιορισμός αφόρητος, οι ελπίδες μηδαμινές, παρόλα αυτά όμως, αυτή η κατάσταση αντιμετωπίστηκε με καθημερινές αγωνιώδεις προσπάθειες και μεγάλη αγάπη. Συνειδητοποίησα πως χωρίς κατάλληλο εξοπλισμό, χωρίς ιδανικές συνθήκες, το αποτέλεσμα έδειχνε προδιαγραμμένο, όμως το φως δεν έπρεπε να σβήσει ξανά, η ελπίδα όφειλε να εξακολουθήσει. Οι ψυχούλες που έβγαιναν με θόρυβο μέσα από τις μπαλίτσες, ήταν αδύνατο να επιβιώσουν και κάθε φορά που μία από αυτές δεν τα κατάφερνε ήταν και από μια μαχαιριά στην καρδιά.

     Ανάμεσα σε προσπάθειες, πόνο, δάκρυα αλλά και επιδεικτικά ζηλόφθονες ειρωνείες (ίσως γιατί η προσοχή ήταν στραμμένη αλλού), τα συναισθήματα ήταν έντονα και η αγωνία έκδηλη. Τα πονεμένα χεράκια που πάλευαν να απομακρύνουν ένα-ένα τα νεογνά από το βρώμικο νερό ώστε αυτό να αντικατασταθεί με φρέσκο και καθαρό, ήταν η απόδειξη πως όσο αγαπάς δεν πρέπει ποτέ να το βάζεις κάτω. Γιατί για αυτές τις μικροσκοπικές ζωούλες, ήμασταν υπεύθυνοι…

Η τελευταία ψυχούλα έσβησε όταν το φως είχε αρχίσει πάλι να χαμηλώνει… Η προσοχή φαινόταν να στρέφεται ξανά αλλού την ώρα που μια μεγαλύτερη γυάλα προετοιμαζόταν να γεμίσει. Ίσως δεν μπορούσε να γίνει κάτι περισσότερο, ίσως επικράτησε μια ξαφνική αδιαφορία, ίσως έγιναν λάθη καθώς επικρατούσε χάος και εξαναγκασμός, ποτέ όμως καμία προσπάθεια δεν ήταν μάταιη. Κάθε νύχτα, όταν περπατούσα στις μύτες των ποδιών προσπαθώντας διαρκώς να είμαι όσο λιγότερο γίνεται «ενοχλητικός» πηγαίνοντας στην τουαλέτα, όταν το βλέμμα μου έπεφτε ηθελημένα στο αδειανό μπολάκι που κάποτε φιλοξενούσε την αγωνιώδη απόπειρα για ένα θαύμα, τα δάκρυα κυλούσαν ποτάμι. Μέρα νύχτα, κάθε που κοιτούσα το μπολάκι που για κάποιον επίμονο λόγο παρέμενε ακόμα εκεί, έπρεπε να στρέφω αλλού το κεφάλι για να μην γίνω αποδέκτης ειρωνικών σχολιασμών επειδή τα μάτια μου δάκρυζαν. Αυτό το άδειο μπολ, δρομολόγησε πολλά…

Υπήρχε όμως πάντα το «ζευγάρι»... Τα δυο αγαπημένα χρυσόψαρα που είχαν φέρει φως, που έκαναν ένα τεράστιο ταξίδι με πλοίο, και βρίσκονταν ακόμα εκεί, στον περιορισμένο τους χώρο, να χορεύουν ακόμα στο νερό και να πλαταγίζουν γλυκά τα μικροσκοπικά τους χείλη. Υπήρχε ακόμα αγάπη, υπήρχε ακόμα ελπίδα. Ένα μικρό ενυδρείο μέσα όμως σε ένα πολύ μεγαλύτερο. Ο μικρός χώρος που ζούσαν τα ψαράκια καθαριζόταν ακόμα με φροντίδα και στοργή, όχι όμως ο μεγαλύτερος. Με την ίδια –ίσως και μεγαλύτερη- επιμέλεια που καθαρίζουμε το ενυδρείο που φιλοξενούμε τα ψαράκια μας, πρέπει να καθαρίζουμε το ενυδρείο που φιλοξενεί εμάς. Όχι επιφανειακά, αλλά με αγάπη. Το μεγάλο ενυδρείο λερώνει πιο εύκολα από το μικρό, όμως η «βρωμιά» του γίνεται πιο δύσκολα αντιληπτή…

Το θηλυκό ψαράκι, αρρώστησε. Είναι κάτι που συμβαίνει συχνά μα πρέπει να το προλάβεις και αυτό δεν γίνεται πάντα αν το επίκεντρο της προσοχής έχει αλλάξει. Έδινα ελπίδες για να καθησυχάζω, για να είναι ο ύπνος ήσυχος και ξεκούραστος, μα τη νύχτα αθόρυβα κατέβαινα και κοιτούσα δακρυσμένος το ενυδρείο. Αυτό που ήρθε πρώτο θα έφευγε πρώτο (ποτέ δεν έμαθα τι απέγινε το άλλο…). Προσευχόμουν για ένα ψαράκι και αυτό φαίνεται αστείο, όμως ναι, δεν ντρέπομαι, το έκανα. Μάλλον προσευχόμουν για πολλά περισσότερα τελικά, όμως αυτό το ψαράκι είχε φέρει φως σε ένα πρόσωπο που αγαπούσα (είχε φέρει φως και σε ένα πρόσωπο που δεν συνειδητοποιούσα πόσο είχε σκοτεινιάσει - το δικό μου), έπρεπε να ζήσει.

Άφησε την τελευταία του πνοή στα χέρια μου… Η αίσθηση του να κρατάς αυτό το κορμάκι στην παλάμη σου ήταν ένας πόνος πρωτόγνωρος. Το κρατούσα απαλά στην παλάμη μου και σκεφτόμουν: «Θεέ μου, πως θα το πω;», γιατί εκείνα τα μάτια όταν δάκρυζαν ήταν ακόμα μεγαλύτερος πόνος. Έπρεπε να χρησιμοποιήσω μια «μικρούλα» και, διπλωματικά, το «επίκεντρο της προσοχής», ώστε να μετριαστεί ο πόνος και η αγκαλιά να ανακουφίσει. Ένιωθα μια τεράστια απώλεια και δεν μπορούσα να εξηγήσω το γιατί. Φυσικά υπήρχε ειρωνεία, απαξίωση και μερικές φορές χλευασμός, όμως πως μπορείς να εξηγήσεις - ή ακόμα πιο δύσκολο, να κάνεις να νιώσουν-  σε τρίτους την αγάπη σου; Πώς να γίνει κατανοητό σε κάποιον που δεν έχει αισθανθεί έτσι, πόσα πολλά είχε υπάρξει αυτό το ψαράκι; Και γιατί πρέπει να ντρεπόμαστε αν είμαστε ευαίσθητοι και ευάλωτοι σε τέτοιες στιγμές; Ήθελα να θάψω το ψαράκι στον κήπο για να μπορώ κάθε απόγευμα να του αφήνω ένα μικρό μπαλάκι τροφής, άλλα αυτή η «εξωφρενική» ιδέα προκάλεσε διαμαρτυρίες και κατηγορίες. Δεν πειράζει. Του βρήκα καλύτερο μέρος…

Ήθελα να του δείξω το νησί που τόσο είχα αγαπήσει και αυτό έκανα. Εκεί που βρίσκεται τώρα, έχει την καλύτερη θέα. Είμαι σίγουρος πως του αρέσει… Συνήθιζα να ονομάζω αυτό το μέρος «μπαλκόνι» και εκεί περνούσα αρκετό χρόνο παλεύοντας με σκέψεις και συναισθήματα, ελπίζοντας η τύχη μου να αλλάξει, και κάνοντας αφελή όνειρα. Εκεί κάτω από την σκιά που προσφέρει ένα μεγάλο αλμυρίκι, με θέα το απέραντο γαλάζιο, δεν αμέλησα ποτέ όσο καιρό έμεινα στο νησί να επισκεφθώ το αγαπημένο αυτό άτυχο ψαράκι, να του δώσω λίγη τροφή, να του προσφέρω ένα λουλουδάκι που έβρισκα στον δρόμο και να κουβεντιάσουμε τις αγωνίες μου. Τρία χρόνια τώρα, σε εκείνο το μέρος, δεν βρίσκεται μία αλλά δύο ψυχές…

Τώρα δεν ξέρω αν αυτή η ιστορία που ένιωσα την ανάγκη αυτό το μεσημέρι κοιτάζοντας φωτογραφίες, να διηγηθώ ξανά, σου άρεσε, σε κούρασε, σε έκανε να θυμηθείς, να γελάσεις με την «αφέλεια» της διήγησης, να βαρεθείς, να δακρύσεις, να εξοργιστείς ή να αδιαφορήσεις, αλλά νομίζω γι’ αυτό γράφουμε όσοι γράφουμε: για να μοιραστούμε. Και πάντα με την ελπίδα πως τα λεγόμενα (γραφόμενα) θα φθάσουν και εκεί που επιθυμούμε να φθάσουν. Η καρδιά θυμάται άλλωστε περισσότερο απ’ ότι το μυαλό. Αν και η ιστορία είναι αληθινή έχει την αλληγορία της, μα δεν υπάρχει η παραμικρή πρόθεση να προσβάλλει. Μόνο να μιλήσει. Να μιλήσει στην καρδιά. Κι αν όλα τα παραπάνω φαίνονται αδιάφορα η ανούσια αλλά κάτι πρέπει να ειπωθεί στο τέλος έστω σαν κατακλείδα, κράτησε μόνο αυτό:

Τα χρυσόψαρα δεν είναι κατοικίδια…