Γιώργος Μπαλάνος (12/4/1944 – 18/2/2020)

Ήταν πολλές οι φορές που θέλησα να σε φέρω λίγο στον κόσμο μου –έστω ν’ ανοίξω ελάχιστα την πόρτα να κοιτάξεις από την χαραμάδα- μα δεν ερχόσουν. Είτε γιατί δεν σε καλούσα με τον σωστό τρόπο, είτε γιατί δεν ήθελες η αδιαφορούσες, δυστυχώς δεν ερχόσουν. Όμως υπήρχε (υπάρχει ακόμα) κάτι σε αυτόν τον κόσμο που, πιστεύω, άξιζε (αξίζει) να το γνωρίσεις. Κάτι πέρα από την εικόνα που προβάλλεται διαρκώς στα πρόσωπα μας, κάτι πέρα από τη νύχτα και τις σκέψεις που βάφει ασημένιες το φεγγάρι, κάτι που μπορεί να αποκαλύψει όσα δεν μάθαμε ποτέ πως να αποκαλύπτουμε…

Δεν είναι αδιάφορος αυτός ο κόσμος, δεν είναι ουτοπικός, δεν είναι τρομαχτικός. Είναι ο τρόπος που επιλέγουμε κάποιοι να αντιλαμβανόμαστε αυτό που άλλοι αποκαλούν πραγματικότητα. Το να βλέπεις τα πράγματα με τον τρόπο που κάποιοι (γνωστοί η άγνωστοι) προσπαθούν να σου επιβάλλουν να τα δεις, δεν σημαίνει πως έτσι είναι. Όπως έλεγε και ο Γιώργος Μπαλάνος, δεν είναι η μέρα που βλέπει τα καμώματα της νύχτας και γελά, αλλά η νύχτα που γελά με τα καμώματα της μέρας. Και αυτό (όπως και όλα αυτά τα ευφάνταστα και αινιγματικά που έγραφε στους προλόγους των βιβλίων του) είναι μια μεγάλη αλήθεια. Δεν είναι αυτά που μπορεί να συμβαίνουν στο σκοτάδι της νύχτας που πρέπει να σε ανησυχούν, αλλά τα όσα συμβαίνουν με το φως της ημέρας. Και αυτά είναι πολλά περισσότερα. Έχουν το φως άλλοθι τους αλλά είναι πολύ σκοτεινότερα. Και όσα αναφέρω σε αυτή την παράγραφο, υιοθετώντας για πολλοστή φορά στα γραπτά μου το ύφος του Γιώργου Μπαλάνου, έχουν την μεταφορά αλλά και την κυριολεξία τους…

Γιώργος Μπαλάνος… Ο τρόπος με τον οποίο αποσύρθηκε αθόρυβα από το προσκήνιο ήταν το ίδιο αινιγματικός και μυστηριώδης όσο τα κείμενα του. Δημοσιογράφος, ερευνητής, συγγραφέας, μελετητής του φανταστικού, εκδότης και μεταφραστής εκατοντάδων σημαντικών βιβλίων και συγγραφέων (οι αποδόσεις του στα Ελληνικά του έργου του τεράστιου H.P. Lovecraft παραμένουν κορυφαίες), διπλωματούχος του πανεπιστημίου του Μichigan, διετέλεσε αντιπρόσωπος στην Ελλάδα της διεθνούς οργάνωσης έρευνας Aerial Phenomena Research Organization (APRO) και κέρδισε το βραβείο Κarell, το 1984, που δίνεται κάθε χρόνο σ' έναν μεταφραστή από ολόκληρο τον κόσμο από τη World Science Fiction Association. Τελευταίο του μυστήριο, αυτό που φαινομενικά παραμένει αναπάντητο, ήταν το τι είναι ακριβώς Αυτό Που Έρπει Σαν Σκιά, αυτή η τεράστια απειλή με τις δεκάδες ερμηνείες και προεκτάσεις, που δεν είναι του παρόντος να συζητήσουμε (ξέρω άλλωστε πως κάτι τέτοια σε φοβίζουν).

Υπήρξε κάποτε μια χρυσή εποχή όπου ολόκληρος σχεδόν ο μισθός πήγαινε σε βιβλία και περιοδικά. Η ίδια χρυσή εποχή όπου υπήρχε μουσική γιατί υπήρχε αληθινό ραδιόφωνο. Το ραδιόφωνο ήταν το μέσο για να γνωρίσεις τον μουσικό και το περιοδικό για να γνωρίσεις τον συγγραφέα. Και την ίδια τύχη που είχε το ραδιόφωνο, είχαν και αυτά τα περιοδικά. Ήταν τότε κάτι συγγραφείς-ερευνητές (γραφικοί για όλους εκείνους που στερούνται φαντασίας άρα και κρίσης, καθώς δεν ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν το μυαλό τους) που μας σύστησαν όλη εκείνη την «αστική μυθολογία» που έμελλε μετέπειτα να «εμπνεύσει» επίδοξους μελλοντικούς συγγραφείς και δημοσιογράφους να την παραποιήσουν, γελοιοποιήσουν ακόμα και να την καταστρέψουν. Εκείνοι οι συγγραφείς-ερευνητές, κυρίως μέσα από εκείνα τα περιοδικά, ανάμεσα σε θεωρίες συνωμοσίας, εμφανίσεις Α.Τ.Ι.Α, παράλληλα σύμπαντα και υπόγειους κόσμους, έφεραν περισσότερους ανθρώπους σε γνωριμία με την λογοτεχνία του φανταστικού που άνθιζε σε όλο τον κόσμο αλλά όχι στην Ελλάδα. Ένας από αυτούς ήταν και ο Γιώργος Μπαλάνος (σου έχω μιλήσει – άμεσα η έμμεσα- γι’ αυτόν αρκετές φορές…), ίσως ο πιο σημαντικός και σίγουρα ο πιο αινιγματικός απ’ όλους.  

Στιγμάτισε ανεξίτηλα την φαντασία μου και συνέβαλλε καθοριστικά στον τρόπο που επέλεξα να αντιλαμβάνομαι αυτό που αποκαλούμε πραγματικότητα. Γέμισε την ζωή μου υπέροχες στιγμές και αξέχαστες εξερευνήσεις. Αναζητήσαμε θαρραλέα τα σκοτεινά αινίγματα της Πεντέλης, τα παράλληλα μονοπάτια του άλσους του Λογγίνου, τα κλειδωμένα πίσω από σιδερένιες θύρες μυστικά στον λόφο του Αρδηττού, την κρυφή ταυτότητα κοσμικών και εξω-κοσμικών οντοτήτων και αναζητήσαμε τις μυστικές εισόδους μαγικών τοποθεσιών. Με συντροφιά την ανολοκλήρωτη περιπέτεια του παράξενου Λυκοσκουφάκου, επιδοθήκαμε σε γεμάτες ρίγη εξορμήσεις στο λυκόφως, την ώρα που στον άνεμο ηχούν μελωδίες από αόρατα καμπανάκια και μερικές φορές ίσως είδαμε να λάμπει στο φεγγάρι το σπαθί που κρατά ο φύλακας των κόσμων…

Ταξίδεψα σε απίθανα μέρη μέσα από τα γεμάτα συμβολισμούς διηγήματα του και τον αινιγματικό κόσμο των άρθρων του, επισκέφθηκα το σπίτι – γραφείο του στο Παγκράτι για ν’ αγοράσω φωτοτυπημένα αντίγραφα των «απαγορευμένων» βιβλίων του και υπήρξε άπειρες φορές το θέμα ατέλειωτων συζητήσεων που δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να καταλήξουν κάπου.

    Κυρίως όμως, με μύησε στον ανεξάντλητο κόσμο του φανταστικού με τις εξαιρετικές μεταφράσεις του σε έργα σπουδαίων συγγραφέων μέσα από τα αλησμόνητα βιβλία τσέπης των εκδόσεων Ωρόρα (ιστορίες που πάντα φρόντιζε να διανθίζει με αινιγματικούς προλόγους), συστήνοντας μου τον Poe, τον Stoker, τον Clark Ashton Smith, τον Lord Dunsany, τον Henry Kuttner, τον August Derleth, τον Robert E. Howard, τον Asimov και φυσικά, τον Lovecraft.  

Το μόνο που δεν πρόλαβε να κάνει είναι να με βοηθήσει να κατανοήσω αν εκείνη -η πιο μαύρη κι από το σκοτάδι- απειλή, που την μέρα βαραίνει την ψυχή μου και τις νύχτες στέκει δίπλα στο κρεβάτι μου, έχει κάποια σχέση με την "Ερπουσα Σκιά" για την οποία τελευταία προειδοποιούσε. Ίσως γιατί δεν θέλησε να ολοκληρώσει την έρευνα του, ίσως γιατί φοβήθηκε, ίσως γιατί κουράστηκε. Ίσως γιατί η ζωή ήρθε να μας δείξει πως υπάρχουνε σκοτάδια πιο μαύρα ακόμα και από την ίδια την «Έρπουσα Σκιά»…

* Η φωτογραφία του κειμένου είναι από συνέντευξη του Γ. Μπαλάνου στο metafysiko.gr που, αν θέλεις, αξίζει να ρίξεις μα ματιά…