Χριστούγεννα με… το ζόρι!

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, ξεκινά η μεγάλη διαμάχη πολέμιων και υπερασπιστών εορταστικών «δικαιωμάτων» και οι διάφορες απόψεις (ιδιαίτερα με την εξέλιξη των ηλεκτρονικών κοινωνικών μέσων) πέφτουν βροχή στην αρένα των «ακλόνητων» επιχειρημάτων. Τα πιστεύω μας μάχονται να υπερνικήσουν τα πιστεύω άλλων, με αποτέλεσμα όλη αυτή η επίδειξη λογικής και υστεροβουλίας να καταλήγει σε ένα ανελέητο κυνήγι μαγισσών που συχνά εμποτίζεται με υπεροψία, χλευασμό αλλά και μίσος. 

Βέβαια το συγκεκριμένο φαινόμενο απαντάται σε όλες σχεδόν τις μεγάλες χριστιανικές εορτές (και όχι μόνο), καθώς τότε συγκρούονται μεγάλα θρησκευτικά συμφέροντα έστω και αν κατά κάποιο τρόπο, η ουσία είναι κοινή. Δεν θα επιχειρήσω όμως αποκωδικοποίηση συμβολισμών και νοημάτων γιατί δε νομίζω πως θα γίνω κατανοητός, και θα προσπαθήσω να παραμείνω μέσα στα όρια του «εορτασμού» και στο πως, εγώ τουλάχιστον, αντιλαμβάνομαι κάποια πράγματα. Αυτό που ωθεί τις περισσότερες φορές κάποιον να επιτεθεί σε κάποια μεγάλη εορτή και στον τρόπο που ο δυτικός πολιτισμός κατάφερε να την εκμεταλλευθεί εμπορικά, είναι ο φθόνος και η μιζέρια, αλλά σε αυτό δεν θα επεκταθώ για να μην χάσουμε τη μπάλα! Τα επιχειρήματα έχουν συχνά κάποια βάση, αλλά χρησιμοποιούνται από λάθους ανθρώπους την λάθος στιγμή. Όταν για παράδειγμα, έκανα εγώ επίθεση σε όσους γιόρταζαν του Αγίου Βαλεντίνου, το έκανα είτε γιατί ήμουν μπακούρι είτε γιατί ήμουν μπατίρης (αν καταλαβαίνεις τι εννοώ…). Από την άλλη βέβαια υπάρχουν και αυτοί που παρατάσσουν την λογική και την «παιδεία» τους (από κάθε στρατόπεδο) για να αποδείξουν του λόγου το αληθές, χωρίς να κατανοούν ακριβώς τι θέλουν να επιτύχουν. Δικαίωση; Και τι θα γίνει δηλαδή αν δικαιωθούν; Τι θα αλλάξει τόσο δραματικά τις ταλαιπωρημένες ζωές μας;

Τα Χριστούγεννα είναι μια γιορτή που πρέπει (επαναλαμβάνω αυτό το «πρέπει») να διακατέχεται από συναισθήματα χαράς και αγάπης. Από την πλευρά του χριστιανισμού είναι η μέρα που συμβολίζει (επαναλαμβάνω το «συμβολίζει») την γέννηση του Ιησού, άρα μιλάμε για μια ημέρα ελπίδας και αγάπης. Κάθε θρησκεία, σε κάθε μεριά αυτού του σακατεμένου πλανήτη, μέσα στις χιλιετίες, έχει μια αντίστοιχη γιορτή. Είτε λοιπόν γιορτάζεις τα Χριστούγεννα, είτε τα Ηλιούγεννα, είτε το Ηλιοστάσιο, τον Ηρακλή, τον Βούδα, είτε είσαι πολυθεϊστής ή παγανιστής, η συγκεκριμένη ημέρα υποτίθεται πως είναι μέρα χαράς και αγάπης, μέρα αναγέννησης και ελπίδας. Το φως κερδίζει το σκοτάδι, ο ήλιος παίρνει τα πάνω του, η νύχτα μικραίνει, η ελπίδα έρχεται (όχι και τόσο άστοχο αυτό το τελευταίο!)… Ας γιορτάσει λοιπόν ο καθένας ότι επιθυμεί, χωρίς να ενοχλεί η να χλευάζει τον άλλο, ανεξάρτητα με το πιστεύει. Εγώ δηλαδή που πιστεύω στα πάντα, είμαι καταδικασμένος σε αιώνια χλεύη; Εγώ που πιστεύω σε Καλικάντζαρους, ξωτικά, νεράιδες, βαμπίρ και λυκάνθρωπους, φαντάσματα και εξωγήινους, θεούς και διαβόλους, είμαι κατώτερος όλων; Και ποιος μπορεί δηλαδή να μου αποδείξει έμπρακτα πως κάτι από αυτά που πιστεύω, δεν υπάρχει;

Το νόημα βέβαια των Χριστουγέννων (όπως όλων σχεδόν των εορτών) χάθηκε παντελώς, από την στιγμή που άρχισε η ανεξέλεγκτη εμπορική εκμετάλλευση τους. Ναι, ενοχλεί η εμπορευματοποίηση των Χριστουγέννων, είναι όνειδος, αλλά όταν έχουμε κατορθώσει με απίστευτη ανέχεια από τον κόσμο, να εμπορευτούμε τον πόλεμο, την φτώχεια, την δυστυχία, τα παιδιά… στα Χριστούγεννα θα κολλήσουμε; Από την άλλη… έλα, ας μην κοροϊδευόμαστε, ποια θρησκευτική εορτή μέσα σε τόσους αιώνες δεν προσφέρθηκε για εμπορική εκμετάλλευση; Η μήπως θεωρείς πως το εμπόριο αποτελεί σύγχρονη ανακάλυψη; Έχουμε φθάσει λοιπόν να τιμούμε αυτές τις μέρες ελάχιστα ως καθόλου τον Ιησού και να έχει την τιμητική του ο Άη Βασίλης! Μία είναι η μοναδική θρησκεία στην οποία όλοι συμφωνούν: το χρήμα! Ακόμα και τα μεγάλα μουσουλμανικά «βασίλεια» πλούτου, ντύνονται αυτές τις μέρες γιορτινά για να υποδεχθούν τους χιλιάδες τουρίστες τους. Η εξήγηση όλων αυτών είναι απλή και για να γίνει ακόμα πιο κατανοητή, ας θυμηθούμε τον πασίγνωστο πια τίτλο του βιβλίου του Νίκου Μπογιόπουλου: «Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε!». Δεν θεωρώ ότι χρειάζεται περισσότερη ανάλυση αυτό.

Τα Χριστούγεννα λοιπόν, χάνουν κάθε νόημα (θρησκευτικό η μη) από την στιγμή που συνοδεύονται από υπέρμετρη κατανάλωση. Το μήνυμα είναι ένα: Ξόδεψε! Η πρώτη αιτία κατάθλιψης αυτών των ημερών, είναι η οικονομική δυσχέρεια και η αδυναμία να φέρεις εις πέρας αυτές τις «υποχρεώσεις». Γιατί όμως; Δεν λέω, είναι ωραία η ανταλλαγή δώρων, αλλά αν δεν μάθουμε να συμπεριφερόμαστε ορθολογικά απέναντι σε αυτό το «έθιμο» πως θα εκτιμήσουμε πραγματικά αυτή την ανταλλαγή; Στα Χριστούγεννα έχουν συγχωνευθεί διάφορες όμορφες παραδόσεις και είναι κρίμα που τις βεβηλώνουμε επιζητώντας χρηματικά ανταλλάγματα. Ακόμα και τα κάλαντα, τα τραγούδια που αναφέρονται στο γεγονός και καταλήγουν πάντα με ευχές, έχασαν κάθε νόημα από την στιγμή που το «φίλεμα» πρέπει πάντα να είναι χρηματικό αντίτιμο. Τα κάλαντα μοιάζουν πλέον με παροχή υπηρεσίας!

Θυμάμαι καθαρά αυτές τις στιγμές από την παιδική μου ηλικία, αλλά μία συγκεκριμένη έχει κολλήσει στο μυαλό μου και αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα των όσων αναφέρω. Από όλα τα σπίτια τα οποία πέρασα το κατώφλι τους για να τραγουδήσω τα κάλαντα, μόνο ένα (τονίζω το μόνο ένα) πρόσφερε απίστευτη συγκίνηση και χαρά. Ήταν μια όμορφη μονοκατοικία που δεν υπάρχει πια. Η γυναίκα που μας άνοιξε την πόρτα ήταν πραγματικά χαρούμενη και το πρόσωπο της φωτίστηκε από ένα τεράστιο χαμόγελο μόλις μας είδε. Μας έβαλε μέσα στο σπίτι, μας φίλησε, μας αγκάλιασε και μας τοποθέτησε δίπλα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο για να τραγουδήσουμε. Μας άφησε να πούμε ολόκληρο το τραγούδι και τραγούδησε μαζί μας. Ξύπνησε τον σύζυγο της και του φώναξε να έρθει γρήγορα να μας ακούσει. Και εκείνος έτρεξε όντως, αγουροξυπνημένος και φορώντας τις πιζάμες του. Η γυναίκα αυτή, πραγματικά πλημμύριζε από χαρά. Είχε όμως ένα πρόβλημα. Ένα σημαντικό πρόβλημα, σύμφωνα πάντα με αυτά που είχαμε «διδαχθεί». Δεν μας έδωσε χρήματα! Γέμισε τις τσέπες μας με καραμέλες και σοκολατάκια, μας έδωσε στα χέρια κουραμπιέδες και μελομακάρονα, αλλά δεν μας πλήρωσε. Όμως, όταν τελειώσαμε και μας συνόδευσε ως την εξώπορτα, αυτό το «Και του χρόνου» που μας ευχήθηκε, ήταν η πιο αληθινή και ειλικρινής ευχή που μπορούσες να ακούσεις από ανθρώπινο στόμα. Γεμάτη σεβασμό, χαρά και αγάπη. Και ξέρεις πως την ανταμείψαμε αυτή την γυναίκα; Με το να μην πάμε ποτέ ξανά στο σπίτι της για κάλαντα…

Τα Χριστούγεννα είναι επίσης η χαρά της «κιτσαρίας»! Σε ποιόν δεν αρέσει δηλαδή ο στολισμός και τα πολύχρωμα φωτάκια; Υπάρχει κάτι το μυστηριακό σε αυτή την ατμόσφαιρα (λόγω εποχής και στολισμού) και παράλληλα όλη αυτή η φωτοχυσία γεννά μια κάποια ελπίδα. Λέμε πάντα ότι πρόκειται για γιορτή των παιδιών, αλλά αυτή είναι η μισή αλήθεια. Είναι η γιορτή των παιδιών γιατί ξέρουν ότι θα πάρουν δώρα, δεν εκτιμούν το νόημα η την ατμόσφαιρα αλλά το αντίτιμο. Είναι ο Άγιος Βασίλης που θα τα ανταμείψει αν ήταν καλά όλη την χρονιά (ποιο είναι κακό;), αλλά ποτέ δεν μαθαίνουν πως ο γλυκούλης άγιος, δεν επισκέπτεται «καταραμένες» περιοχές και χώρες. Δεν πάει στην Αφρική, στην Συρία και όπου αλλού υπάρχει πόνος, φτώχεια και δυστυχία. Φαίνεται πως ο Άγιος Βασίλης επισκέπτεται μονάχα τους εύπορους. Δεν είμαι κατά αυτού του «θεσμού», κάθε άλλο, νομίζω όμως πως πρέπει να φτιάξουμε με άλλον τρόπο την ιστορία του, καθιστώντας την κατανοητή και αληθινή, χωρίς να χάνει την μαγεία της.

Τα Χριστούγεννα είναι η χαρά και όσων νιώθουν παιδιά, εποχή μαγική (λόγω ημερομηνίας) που ευνοεί ιστορίες και μύθους. Είναι επίσης και μια καλή αφορμή. Αφορμή για σφιχτές αγκαλιές, ζεστά φιλιά, για ποτό με παρέα και φυσικά, για οικογενειακές συγκεντρώσεις. Δεν έχουμε πολλά πράγματα που να μας ωθούν σε αγκαλιές, φιλιά και οικογενειακές συγκεντρώσεις, άρα κάθε αφορμή θα έπρεπε να είναι καλοδεχούμενη και όχι να την πολεμούμε. Από την άλλη, πως θα περνούσε όσο γίνεται πιο ανώδυνα ο χειμώνας αν δεν υπήρχαν τα Χριστούγεννα;

Το θέμα (πρόβλημα αν προτιμάς) που έχω εγώ με τα Χριστούγεννα, είναι αυτός ο απόλυτος εξαναγκασμός να νιώσεις ευτυχία και χαρά. Κατανοώ το νόημα τους, αλλά λόγω συνθηκών, ηλικίας ή δυσκολιών, νιώθω σα να με βασανίζουν. Νιώθω υποχρεωμένος να χαμογελάσω, να χαρώ, να διασκεδάσω, όταν αδυνατώ να το κάνω. Δεν είμαι από αυτούς τους χιλιάδες υποκριτές που διατυμπανίζουν κυρίως μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την «αλήθεια», φωνάζοντας πως ανησυχούμε για τα φωτάκια μας αντί για τον συνάνθρωπο μας, ενώ το ίδιο βράδυ επιδίδονται σε λουλουδοστόλισμα αγαπημένων «καλλιτεχνών» και χορούς πάνω σε τραπέζια (χωρίς φυσικά να δώσουν ούτε ψίχουλο μελομακάρονου στον συνάνθρωπο τους), ούτε έχω κανένα σκοπό να επιτεθώ σε όσους αισθάνονται διαφορετικά από εμένα. Ο καθένας με την ευτυχία ή την δυστυχία του. Πέρασαν όμως πολλά Χριστούγεννα χωρίς να αλλάξει κάτι, η ελπίδα εξακολουθεί να μην έρχεται, τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο και οι άνθρωποι γύρω μου λιγοστεύουν. Η τσέπη μου αδυνατεί να ανταποκριθεί στην «χαρά», η αγάπη βαραίνει τους ώμους μου και ένας νέος χρόνος έρχεται πιο ταλαιπωρημένος και γερασμένος από τον προηγούμενο, όπως συνηθίζει τα τελευταία χρόνια. Υπάρχει μια τεράστια υποκρισία σε όλη αυτή την χαρά και την βιώνω σαν καταδίκη σε καταναγκαστικά έργα. Δεν σου απαγορεύω να είσαι χαρούμενος αλλά μην προσπαθείς να επιβάλλεις και σε εμένα αυτή την χαρά. Κάποιοι, για διάφορους προσωπικούς λόγους, νιώθουν θλίψη (ίσως και κατάθλιψη) τις γιορτές και είναι δικαίωμα τους να νιώθουν έτσι. Έχουν τους λόγους τους.

Από την άλλη όμως, αν και έχω χρόνια να συμμετάσχω σε στολισμό δέντρου, μου αρέσει να το βλέπω μέσα στο σπίτι μου. Δε νιώθω την επιθυμία να το στολίσω αλλά δεν με χαλάει που υπάρχει. Είναι ένας τρόπος να αντιληφθώ την αλλαγή, διαφορετικά θα περνούσε χωρίς να το καταλάβω. Μου αρέσουν επίσης οι κουραμπιέδες, λατρεύω τις οικογενειακές συγκεντρώσεις (έστω κι αν οι τσακωμοί είναι αναπόφευκτοι), τρελαίνομαι για ποτάκια με παρέα στο σπίτι, χαμογελάω μέχρι τα αφτιά όταν μου λένε τα κάλαντα (έστω κι αν το χρηματικό αντίτιμο συχνά δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των τραγουδιστών) και ψοφάω για ιστορίες. Για ιστορίες με Καλικάντζαρους, με θαύματα, με τα Gremlins, τον Krampus, τις ιστορίες του Ντίκενς! Θα ήθελα να είχα ακόμα την γιαγιά και τον παππού μου να μου λένε όσα μαγικά τους έχουν συμβεί, να έβλεπα τον θείο μου να σκάει από το φαγητό στο τραπέζι, να έστελνα ευχές σε φίλους που δεν υπάρχουν πια, να μπορούσα να δωρίσω ένα σωρό πράματα… Χωρίς εξαναγκασμούς, χωρίς υποχρεώσεις.

Παλιότερα συνήθιζα να κάθομαι μόνος αργά το βράδυ στο σκοτάδι μπροστά στα πολύχρωμα φωτάκια του χριστουγεννιάτικου δέντρου, πίνοντας το ποτάκι μου και περιμένοντας… Τι περίμενα; Δε μπορώ να απαντήσω με ακρίβεια. Δεν είμαι σίγουρος… Κάτι, κάποιον, ένα θαύμα ίσως… Δεν ξέρω. Απλά ήμουν εκεί, στην απόλυτη ησυχία και περίμενα…

Για κάποιους, μπορεί και να ακούγομαι λίγο σαν τον Ebenezer Scrooge. Γιατί όχι; Θα περιμένω κι εγώ τα φαντάσματα μου. Έχουν πολλά να μου δείξουν! Ανυπομονώ…

Στο μεταξύ… Καλές γιορτές!